De Tweede Wereldoorlog (2)

 

De verhalen die mijn ouders vertelden over de Tweede Wereldoorlog, heb ik indertijd ook weer doorverteld aan mijn dochter. Maar in haar vaders familie werd er nooit over de oorlog gesproken. 
Mijn schoonmoeder was de enige die er weleens over sprak. Niet over de oorlog zelf, alhoewel ze vast wel herinneringen zal hebben gehad, want ze werd geboren in 1936, en was bijna 9 jaar oud toen de oorlog eindigde. Nee, ze vertelde alleen maar dat ze niet wilde dat haar kleinkinderen (de kinderen van haar dochter) zogeheten "sleutelkinderen" zouden zijn, want dat was zij min of meer ook geweest na de oorlog, toen haar ouders "niet thuis waren", en dat had ze heel erg gevonden.
Niemand die er ooit verder op in ging; ik heb dat een aantal malen geprobeerd, maar mijn man kapte me dan af. Hij vertelde dat hij wel wist dat zijn opa en oma "fout, NSB-ers" waren geweest en na de oorlog hadden vastgezeten, maar details wist hij niet, en wilde hij ook niet weten. Opa werkte "vroeger" bij de post, en later in de bouw, maar een verband met de oorlog werd nooit gelegd.

Een aantal jaren geleden besloot Sanne, dat zij dat wél wilde weten. Wat hadden ze nu precies gedaan? Waren ze "alleen maar" fan geweest van een foute gedachtegang, of hadden ze bloed aan hun handen?
Dat laatste kun je te weten komen bij het Nationaal Archief in Den Haag. Je moet dan een aanvraag indienen, over welke personen je informatie wilt inzien. Dat deed ze, en ze kreeg bericht dat er dossiers waren van beide personen, en dat ze de betreffende gegevens mocht inzien. Omdat ze geen idee had welke informatie ze zou aantreffen, en er toch wel een beetje tegenop zag om schokkend nieuws te lezen, vroeg ze of ik haar wilde begeleiden. Uiteraard ging ik mee.
Het is heel strikt allemaal, je moet je tas, inclusief telefoon, inleveren. Je mag geen pen/stift bij je hebben (zodat je niets zou kunnen doorkrassen bijvoorbeeld), krijgt een potlood en papier waarop je mag schrijven, je mag ab-so-luut geen foto's maken , dus alles wat je te lezen krijgt, moet je onthouden of overschrijven met het potlood. Er lopen mensen rond, die controleren of je niets uit het dossier in je zak steekt of zoiets. 

Er waren behoorlijk dikke dossiers van beide overgrootouders van mijn dochter. En in het kort gezegd kwam het erop neer, dat oma de fanaticus was geweest, en opa deed wat zijn vrouw hem opdroeg. In haar verhoren ging ze er prat op dat ze vanaf het begin af aan een fanatiek NSB-er was geweest (haar eigen woorden). Ze hadden posters voor de ramen (toen begrepen we waarom ze na de oorlog nooit meer waren teruggegaan naar hun geboortedorp). Ze hadden zich direct na oprichting van de NSB ingeschreven en ze was er trots op dat ze hun lidmaatschap nooit hadden opgezegd. Opa had bij de posterijen de taak om brieven te onderscheppen, die waren bestemd voor of afkomstig waren van onderduikers. Op die manier kon dan worden ontdekt, waar de personen ondergedoken zaten, en konden ze worden opgepakt en op transport gezet.
Ze verrichtten ook andere werkzaamheden voor de NSB. We lazen veel details, die ik hier niet wil vermelden. Ze hadden zelf niet letterlijk bloed aan hun handen gehad, maar waren schuldig aan heel wat kwalijke zaken. 

We lazen ook over wat ze hadden gedaan na de bevrijding. Oma was met de 2 dochters gevlucht naar Osnabrück, en opa zou via een andere route daar ook naar toe komen, maar werd nog voor de grens opgepakt. Oma werd ook teruggebracht, en ze werden beiden verhoord, en veroordeeld tot gevangenisstraf. Oma kwam eerder vrij dan opa, en trok bij haar ouders in huis. Daarvandaan schreef ze meerdere brieven, waarin ze vroeg om een vervroegde vrijlating van haar man. Ze schreef dat ze geen geld had, niet kon werken (niemand nam een NSB-er aan) en met haar 2 dochters noodgedwongen in huis woonde bij haar ouders. Ze schreef ook dat het toch allemaal niet zo erg was wat zij en haar man hadden gedaan, en dat ze nog altijd een fanatiek NSB-er was en achter haar standpunten bleef staan. Volgens mij niet heel tactisch om dat te schrijven, als je probeert je man vervroegd uit de gevangenis te krijgen, maar goed.

Hoe het dan zat met die sleutel om de hals van haar oudste dochter? Waarom die zei dat ze min of meer een sleutelkind was? Ik heb geen flauw idee.
Mijn schoonmoeder had het over de tijd waarin haar beide ouders "niet thuis waren" (gevangen zaten), maar het lijkt mij toch dat ze toen bij haar grootouders zal hebben gewoond?! Uit de brieven bleek wel dat die mensen hun dochters mening niet deelden, en haar liefst zo snel mogelijk zagen vertrekken uit hun huis, dus misschien hebben ze tijdens de afwezigheid van de beide ouders ook niet erg best voor hun kleinkinderen gezorgd? We zullen het nooit weten. Het zijn de verhalen over de Tweede Wereldoorlog, maar net als bij de verhalen van mijn eigen ouders, zijn veel details nooit verteld, en zullen nooit meer bekend worden.